مطالعه فون و فعالیت ماهانه پشه خاکی‌ها در کانون لیشمانیوز جلدی روستایی شهرستان دامغان، استان سمنان در سال 1387

سابقه و هدف: لیشمانیوز جلدی روستایی یکی از بیماری‌های شایع و مهم در جهان می‌باشد و در بیش از 88 کشور دنیا گزارش شده است، به‌طوری‌که 350 میلیون نفر در معرض خطر بیماری هستند. این بیماری در اکثر نقاط کشورجمهوری اسلامی ایران انتشار دارد و به عنوان معضل بهداشتی مطرح می‌باشد. پشه خاکی‌های فلبوتومینه ناقل بیماری می‌باشد که با خون‌خواری از جوندگان آلوده به انگل لیشمانیا ماژور عامل بیماری را به میزبان‌های دیگر انتقال می‌دهد.آگاهی از ترکیب گونه‌ای و فعالیت فصلی پشه خاکی‌ها نقش اساسی در برنامه‌ریزی و کنترل بیماری دارد. بنابراین، تحقیق حاضر به منظور تعیین فون و فعالیت ماهانه پشه خاکی‌ها در کانون لیشمانیوز جلدی مناطق روستایی شهرستان دامغان در سال1387 انجام شده است. مواد و روش‌ها: این مطالعه از نوع کاربردی می‌باشد که در طی سال 1387 به روش مقطعی در مناطق روستایی شهرستان دامغان انجام شده است. از ابتدای فروردین تا پایان آبان‌ماه پشه خاکی‌ها هر 15روز یک‌بار به‌وسیله تله‌های چسبان از اماکن داخلی و خارجی صید شد و فون و فعالیت فصلی آن‌ها تعیین گردید. یافته‌ها: در این مطالعه مجموعاً 6110 عدد پشه خاکی (2146 عدد از اماکن داخلی و 3964 عدد از اماکن خارجی) صید و تعیین گونه شدند. فعالیت پشه خاکی‌ها در منطقه از اردیبهشت ماه شروع شده و با دو پیک فعالیت (یکی در اوایل خرداد و دیگری در اواسط شهریور) در پایان مهرماه خاتمه می‌یابد. در این تحقیق وجود شش گونه از جنس فلبوتوموس و دو گونه از جنس سرژانتومیا مشخص گردید. فلبوتوموس پاپاتاسی (7/46%) گونه غالب و فلبوتوموس الکساندری (03/0%) دارای کم‌ترین وفور در منطقه بوده است. نتیجه‌گیری: با توجه به این‌که فلبوتوموس پاپاتاسی بالاترین وفور را در اماکن داخلی و خارجی داشته است به نظر می‌رسد که این پشه خاکی ناقل اصلی لیشمانیوز جلدی در منطقه می‌باشد. صید فلبوتوموس کوکازیکوس، فلبوتوموس منگولنسیس و فلبوتوموس انصاری در لانه جوندگان نشان می‌دهد احتمالاً این گونه‌ها ناقلین عامل بیماری بین جوندگان مخزن می‌باشند. لذا برای تعیین ناقل قطعی مطالعاتی نظیر تشریح پشه خاکی‌ها و آزمایش‌های مولکولی ضروری می‌باشد. برای پیش‌گیری از ابتلا به بیماری لیشمانیوز جلدی روستایی مبارزه با جوندگان مخزن، بهسازی محیط و هم‌چنین حفاظت شخصی و استفاده از مواد دافع حشرات، پشه‌بندها و توری‌های آغشته به سم پیشنهاد می‌گردد.